Kendi sabununuzu yaparken kıvamını tutturmak için sabunlaşma hesaplaması son derece önemlidir. Sabun yapımında kullanılan yağın türü, oda sıcaklığı, ölçüm aletlerinin özellikleri gibi birçok faktör, tariflerde belirtilen ölçülerin değişmesine neden olabilir. Bu nedenle, sabunlaşma katsayısı hakkında doğru bilgiye ulaşmak, sabun yapım sürecini kolaylaştıracaktır.
Bu yazıda, sabunlaşma katsayısı hesaplamasıyla ilgili ayrıntılı bilgileri bulabilirsiniz. Sabunlaşma katsayısının ne olduğu, nasıl hesaplandığı ve sabun yapımında neden kritik bir öneme sahip olduğu konularını ele alacağız.
Hesaplamayla sabun yapmak gerçekten çok kolay. Sadece her adımı dikkatlice okuduğunuzdan emin olun.
Otama'nın en avantajlı doğal sabun setlerini incelemek için 'buraya' tıklayabilirsiniz.
Sabunlaşma Katsayısı Neden Önemli?
Çünkü yapacağınız sabunların kalitesi doğru hammadde ile değişeceği gibi, kullanılan hammaddenin miktarına göre de değişir. Yani sabunlaşma katsayısını yanlış hesaplamak sabununuzun kalitesini ve performansını ciddi derecede etkiler.
O yüzden bu yazıda paylaştığımız sabunlaşma hesaplaması hakkında bilgileri ve sabunlaşma katsayısı tablosunu bir yere kaydetmeyi unutmayın. Bunlar sabun yaparken çok işinize yarayacak. (Eğer sorularınız olursa sayfanın en altındaki “bir cevap yaz” kısmından sorabilirsiniz.) Ayrıca yazının devamında bir sabun yapma videosu da göreceksiniz. O videoda da birçok sorunuza cevap bulabilirsiniz.
Bu yazının linkini bir yere kaydetmeniz, ihtiyaç duyduğunuzda rahatça bulabilmeniz için kolaylık sağlayabilir. Şimdi hazırsanız sabunlaşma katsayısı nasıl hesaplanır en baştan başlayarak anlatalım.
Sabun Yaparken Kullanılan Malzemeler
Doğal sabun yapımında ihtiyacımız olan malzemeler yağ, su ve kostikten oluşur. Bu üç malzeme ile yapılan doğal sabunlarda kullanılan her yağın farklı miktarlarda sabunlaşma kaysatısı yani sabunlaşma faktörü vardır. İnternetten bulduğunuz bir tarifi denerken eğer elinizde aynı malzemeler yoksa kendi yaptığınız sabunun tutmama ihtimali olduğunu bilmeniz gerekir.
Diyelim ki bir tarif buldunuz ve onu yapmaya çalıştınız. Ama oranları tutturamadınız. İlk denemede başarısız olabilirsiniz ancak yılmadan, doğru oranları yakalayana kadar devam edin. Sabun yaparken kendinizi formüller ile oynayan bir kimyager gibi hissedebilirsiniz.
Elinizdeki tarifte kullanılan yağ zeytin yağı iken siz ayçiçek yağı kullanıyorsanız, verilen formüldeki su ve kostik oranının değişmesi gerekecektir. Hatta yarım ölçü zeytin yağı, yarım ölçü ayçiçek yağı kullanmanız bile tarifteki ölçüleri etkileyecektir. Unutmayın, her yağın farklı ölçülerde sabunlaşma katsayısı vardır. İşte bu noktada sabunlaşma hesaplaması yaparken aşağıda paylaştığımız sabunlaşma katsayısı tablosu işinizi kolaylaştırabilir.
Sabun Yapımında Kullanılan Yağlar Nelerdir?
Geleneksel tariflerde genellikle zeytinyağı tercih edilse de her çeşit yağ ile sabun yapmak mümkündür. Hatta kullanılan yağın katı veya sıvı olması dahi fark etmez. Kullanılan yağların kendilerine özgü özellikleri bulunduğundan kullanım alanı, kullanım sıklığı, yapım süresi gibi başlıklarda her yağ farklılık gösterir. Sabunların temizleyici özellikleri, cilt tiplerine göre ayrılmaları, köpürme miktarları, kullanırken formunu koruması da formüle eklenen farklı yağlara göre değişecektir.
Zeytinyağı, defne tohumu yağı, menengiç (bıttım) yağı, hint yağı, aspir yağı, keten tohumu yağı, badem yağı, susam yağı, çörek otu yağı, hindistan cevizi yağı, badem yağı, shea yağı, jojoba yağı, kakao yağı sabun yapımında en çok tercih edilen yağlardandır.
Sabun yapımında kullanmayı tercih ettiğiniz yağları, sabunu ne için kullanacağınıza göre seçmeniz iyi olacaktır. Temizleyici olması, cildi beslemesi, köpük kalitesi ve çokluğu, sabunun sertliği ve ömrü için sabun yaparken farklı yağlar farklı oranlarda tercih edilmelidir.
Püf Noktası: Sabun yaparken hazırladığınız yağ (ya da yağların karışımı) ile suda eritilmiş ve erirken sıcaklığı çok yükselmiş kostiği karıştırırken ikisinin arasındaki sıcaklık farkının 10 dereceyi geçmemesi gerekir. Dolayısıyla sulu kostik çözeltisini sabunu yapmadan birkaç saat önce hazırlamak iyi olacaktır.
Sabunlaşma Katsayısı Hesaplama Sabunlaşma Katsayısı Nasıl Hesaplanır?
Sabun yaparken kullanılan su ve kostik oranını, tercih edilen yağ ve bu yağın miktarı belirler. Her yağın sabunlaşma katsayısı farklı olduğundan tercih edilen yağa göre hesaplama yapmak gerekir. Sabunu yaparken soğuk yöntem ile mi yoksa sıcak yöntem ile mi yapacağınıza kullanım amacına göre karar vermelisiniz; soğuk yöntem ile yapılan sabunlar cildi kurutmadan temizleme konusunda daha başarılıdır. Katı sabun yapmak için Sodyum Hidroksit; sıvı/jel sabun yapmak için ise Potasyum Hidroksit kullanılır. Bu konuda detaylı bilgi için aşağıdaki YouTube videomuzu izlemenizi tavsiye ederiz.
SAP Değeri Hesaplama
Bütün yağların SAP değeri vardır ve sabunlaşma katsayısını bulmak için SAP değerini 1000’e bölmek bize kullanılacak Potasyum Hidroksitin yağa oranını verir. Örneğin, ortalama SAP değeri 190 olan bir yağda, 1 gram yağ başına 190/1000 = 0.190 g Potasyum Hidroksit gerekir. Katı sabun yaparken kullanılacak Sodyum Hidroksit miktarını bulmak için ise ortalama SAP Değerini 1402.50’ye bölmek gerekir. Ortalama SAP değeri 190 olan bir yağda, 1 g yağ başına 190/1402.50 = 0.135 g Sodyum Hidroksit gerekir.
En altta sık kullanılan yağların sabunlaşma katsayısı verilerini hesaplayarak sizin için derledik. Sabunlaşma katsayısı tablosunu kullanarak, elinizdeki miktara göre hesaplamalarınızı yaparak sabun yapımına başlayabilirsiniz.
Sabun Yaparken Uçucu Yağ Eklemek ve Diğer Eğlenceli Eklentiler
Sabun yaparken uçucu yağ eklemek ya da başka şeyler eklemek istiyorsak ufak ayrıntılara dikkat etmemiz gerekebilir. Sabunlarımıza koku vermek için sentetik esans/parfümleri değil coğrafyamızda yetişen veya çiftçi arkadaşlarımızın temiz tarım yöntemleriyle yetiştirdikleri uçucu yağları tercih edebiliriz. Ferah, çarpıcı, mutluluk verici kokuları nane, limon otu veya portakalın damıtılması sonucu elde edilen uçucu yağları ile sağlayabiliriz.
Uçucu yağların ismi yağ olsa bile biraz daha alkol gibi davranırlar ve sabit yağlar gibi (zeytinyağı, badem yağı) sabunlaşmazlar. Sabuna giren her madde sabunlaşmanın hızını değiştirir. Bu sebeple koku için, peeling için (kahve telvesi, haşhaş tohumu, çiçek tozları), kıvam ve renk için (tuz, bal, süt, filtre kahve, kil, meyve tozları ve doğal pigmentler) kullandığımızda sabunlarımızda ısı artışı, kururken terleme, renk farklılaşması görmek olağandır.
Sabunda kil eklentisi en fazla içindeki yağların %2’si kadar olmalıdır, uçucu yağda da bu oran tüm formülün %5’ine kadar çıkabilmektedir. Kahve, süt ya da hidrosolde ise formüldeki su yerine bu eklentiler kullanılabilir ki bu da yağların %33’üne denk gelmektedir.
Kostik Zararlı mı?
Bize en çok sorulan sorulardan biri kostiksiz sabun olur mu sorusu. Bu konunun şimdiye kadar çokça konuşulduğunu düşünsek de bu sayfayı okurken akıllarda soru işareti kalmamasının önemli olduğunu düşünüyoruz. Kostik piyasada lavabo aç olarak satılan oldukça bazik bir tuzdur. Tek başına katı tuz halinde ya da suda erimiş sıvı halde iken solunması ve cilt ile teması oldukça risklidir. Ancak sabunlaşmayı sağlayan tek madde de gelin görün ki kostiktir. Yani kostiksiz sabun olur mu diye soracak olursanız cevap kısaca hayır olacaktır.
Kostik aynı zamanda doğada kül suyunun formülü ile eşdeğerdir. Ancak külsuyundaki kostik derişimini ölçemeyeceğimiz için ve sabun formülümüzü sağlıklı bir şekilde tamamlamak için sentetik olarak üretilmiş doğala eşdeğer kostik kullanılmasını tavsiye ederiz.
Lisede öğrendiğimiz kimyasal reaksiyon sonucunda eğer sabun formülünü doğru hazırlarsak sabunun içinde serbestçe dolaşan kostik kalmaz. Kostiğin tamamı sabunlaşır ve bu sabun da köpürerek suyun yardımıyla cildimizin dış katmanında biriken kirleri söküp atar. Kostik ve güvenli kullanımı ile ilgili daha detaylı bilgiyi yukarıda paylaştığımız Youtube videomuzdan izleyebilirsiniz. Bu videoda size Kostiksiz sabun yapımı anlatmış olduk, çünkü sabunun bitmiş halinde hiç kostik kalmadı 🙂
Sabunlaşma Katsayısı Tablosu Nasıl Okunur?
Evet belki de sabun yaparken en çok ihtiyaç duyacağımız kısma geldik: Sabunlaşma katsayısı tablosu. Bu tablo farklı sabit yağların sabunlaşması için gereken kostik oranını verir. Tablodaki kareler için verilen oranlar 1 gram yağın sabunlaşması için gereken kostik gramıdır. Örneğin 1000g zeytinyağından katı sabun yapmak için 0,1345 x 1000=134,5g Sodyum Hidroksit, jel sabun yapmak için 0,1906 x 1000=190,6g Potasyum Hidroksit ihtiyacımız vardır. Nihayet oldukça geniş yelpazede formülleri sunan sabunlaşma faktörü tablomuza gelebildik, herkese şimdiden kolay gelsin.
Not: Palm yağı ve hayvansal yağ kullanımını (sıfırdan üretilmişse) desteklemiyoruz, ancak bir şekilde elimize atık ya da atıl olarak bu yağlar geçerse ve sabuna dönüştürülmek istenirse diye tablomuzda onlara da yer verdik.
Tuzsuz şampuan nasıl yapılır merak ediyorsanız 'buraya' da tıklamayı unutmayın!
| Sabit Yağ Çeşidi | Sodyum Hidroksit (NaOH) | Potasyum Hidroksit (KOH) |
| Bıttım Yağı / Menengiç Yağı | 0.1374 | 0.1887 |
| Susam Yağı | 0.1336 | 0.1882 |
| Kenevir Tohumu Yağı | 0.1345 | 0.1883 |
| Üzüm Çekirdeği Yağı | 0.1265 | 0.1771 |
| Fındık Yağı | 0.1356 | 0.1898 |
| Hindistan Cevizi Yağı | 0.1900 | 0.2660 |
| Aspir Yağı | 0.1360 | 0.1924 |
| Zeytinyağı | 0.1345 | 0.1906 |
| Zeytin Posası | 0.1355 | 0.1900 |
| Shee Butter (Karite Yağı) | 0.1296 | 0.1825 |
| Kakao Yağı | 0.1370 | 0.1918 |
| Tatlı Badem Yağı | 0.1367 | 0.1925 |
| Hint Yağı | 0.1286 | 0.1811 |
| Defne Tohumu Yağı | 0.144 | 0.202 |
| Ayçiçek Yağı | 0.1340 | 0.1876 |
| Keten Tohumu Yağı | 0.1357 | 0.1899 |
| Jojoba Yağı | 0.0690 | 0.0966 |
| Palm Yağı | 0.1420 | 0.2000 |
| Kabak Çekirdeği Yağı | 0.1331 | 0.1863 |
| Lanolin (Kuzu yünü) Yağı | 0.0745 | 0.1025 |
| Avokado Yağı | 0.137 | 0.192 |
| Çörekotu Yağı | 0.192 | 0.195 |
| Kandelila Mumu | 0.039 | 0.054 |
| Nar Çiçeği Yağı | 0.132 | 0.185 |
| Arı Balmumu | 0.072 | 0.091 |
| Kanola Yağı | 0.123 | 0.173 |
| Buğday Yağı | 0.1319 | 0.1858 |
| Keçi Yağı | 0.139 | 0.195 |
| Çam Terebentin | 0,043 | |
| Mısır Özü Yağı | 0,135 |
Umarız yukarıdaki sabunlaşma katsayısı hesaplama tablosu ve sabun yapımı videosu sabun yaparken işinize yarar. Sorularınız varsa sayfanın en altındaki “Bir cevap yazın” kısmından bize sorabilirsiniz. Diğer yazılarımızı 'buraya' tıklayarak okuyabilirsiniz.
Ayrıca hazır sözü açılmışken Otama Kırkpınar’da yaptığımız doğal sabunlarımızı incelemek isterseniz aşağıda yer alan ürünleri inceleyebilirsiniz!
