Günümüzde birçok insan, cilt sağlığını korumak için günlük kişisel bakım ürünleri kullanıyor. Yüz bakım ürünlerinden vücut peelinglerine, şampuanlardan diş macunlarına kadar birçok kişisel bakım ürünü var. Ancak, bu ürünlerin içeriğinde bulunan zararlı kimyasal maddeler, özellikle paraben ve ftalat gibi endokrin sistemini etkileyen bileşenler, uzun süreli maruziyetin meme kanseri riskini artırabileceği konusunda endişe yaratıyor.
Peki paraben gerçekten de söylendiği gibi meme kanserine sebep oluyor mu? Fitalatlar zararlı mı?
Paraben nedir?
Paraben, şampuan, saç kremi, nemlendirici krem, tonik, deodorant, parfüm, tıraş jeli, bronzlaşma kremi, makyaj malzemeleri, güneş koruyucusu ve diş macunu ve diğer kişisel bakım ürünlerinde yaygın olarak bulunan bir kimyasal bileşiktir.
Ftalat nedir?
Ftalatlar, plastik ürünlerin esnekleşmesini sağlayan kimyasal bileşiklerdir. Genelde ambalajlarda, kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinde ve birçok farklı yerde bulunabilirler.
Paraben meme kanseri riskini artırır mı?
Her yıl dünyada yaklaşık 1,7 milyon kadına meme kanseri teşhisi konmaktadır. Özellikle Belçika, Danimarka ve Fransa gibi ülkelerde sıkça görülen meme kanserinin gelişiminde, aile geçmişi, hormonal faktörler ve çevresel etkenler gibi risk faktörlerinin rol oynadığı düşünülmektedir. Bu noktada, parabenlerin endokrin sistem üzerindeki etkileri, meme kanseri riskini artırma potansiyeline sahip olabilecekleri yönünde bir kanı oluşturmuştur.
Henüz parabenlerin meme kanseri ile doğrudan bir ilişkisi kurulmamış olmasına rağmen, yapılan bir araştırmada meme kanserine yakalanan bireylerin tümörlerinde doku başına 20 nanogram paraben tespit edilmiştir. Söz konusu paraben düzeyleri dikkat çekicidir. Ayrıca, parabenlerin östrojeni taklit ettiği ve meme kanserinde rol oynayabileceği de düşünülmektedir.
Çevre kimyasallarının, özellikle endokrin sistemini etkileyen paraben ve fitalatların meme kanserine katkıda bulunabileceği giderek daha fazla kabul görmektedir. Meme kanseri ile paraben arasındaki ilişkiyi değerlendiren in vivo ve epidemiyolojik çalışmalardan gelen kanıtlar sınırlı olsa da, birçok doktor görüşüne göre, mevcut bulgular paraben gibi kimyasalların meme dokusuna olumsuz etki edebileceğini göstermektedir.
Ayrıca, kokulu kozmetik ürünlerde bulunan ftalat ve parabenler nedeniyle, kişisel bakım ürünlerinin kullanımının farklı yaş grupları ve cinsiyetlerde farklı maruziyet riskleri yarattığı belirtilmektedir. Bu nedenle, uzmanlar tarafından, çevresel sağlık politikaları ve endüstri düzenlemelerinin, bu kimyasalların maruziyetini azaltmaya yönelik geniş bir uygulama alanına sahip olması gerektiği belirtilmektedir.
Paraben ve Ftalat İçermeyen Ürünler Kullanmak Meme Kanseri Riskini Azaltır Mı?
Paraben ve ftalatın sağlığı olumsuz yönde etkilediğine yönelik çalışmaları destekler nitelikte olan yakın zamanlı bir başka çalışmada ise günlük kullanım ürünlerinde bulunan paraben ve ftalat gibi kimyasalların kullanımını sınırlandırmanın, insan göğüs dokusunda kanserle ilişkilendirilen özelliklerin birikimini tersine çevirdiğini göstermiş.
40 sağlıklı gönüllü kadınla yapılan bu çalışmada, kadınlar paraben ve ftalat içeren kişisel bakım ürünlerinin kullanımını 28 gün boyunca kesmiştir. Ardından, meme dokusundan öncesi ve sonrasında alınan örnekler birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Sonuç, kanserle ilişkilendirilen fenotiplerde çarpıcı bir tersine dönüş olduğunu göstermiştir. Bu netice, paraben ve ftalat içeren ürünlerden uzak durmanın, kanserle ilişkilendirilen gen ifadesinde olumlu bir etki yaratabileceğini ortaya koyar niteliktedir.
Bebek Bakım Ürünlerinde Paraben Tehlikesi
Paraben yalnızca yetişkin bireyler için değil aynı zamanda çocuk ve bebekler için de tehdit oluşturmaktadır. New York’tan 170 kozmetik bakım ürününün toplatıldığı bir çalışma bunu ispatlar niteliktedir. Bunlar arasında yer alan 20 bebek bakım ürününde ftalat ve paraben bulunmuştur. Ayrıca yapılan araştırmalarda koruyucu kimyasalların özellikle bebek ve çocuklarda bağışıklık sistemi üzerinde çeşitli problemlere yol açtığı gözlemlenmiştir. Ürünün içerdiği paraben miktarı yüzde 25’i geçtiğinde bu etkilerin görülmesi de bir o kadar artmaktadır.
Diğer yandan, yapılan başka bir araştırma, kozmetik ürünlerdeki ftalat ve parabenlerin, özellikle çocuklarda bağışıklık sistemi üzerinde çeşitli problemlere neden olabileceğini göstermiştir. Bu durum, özellikle bebek bakım ürünlerinde bulunan kimyasalların çocuk sağlığını olumsuz etkileyebileceği endişesini artırmaktadır.
Yukarıda bahsi geçen araştırmaların hiçbirinde çıkar çatışması belirtilmemiş olup, bu bulgular, tüketicilere paraben ve ftalat içeren ürünlerden uzak durma konusunda dikkatli olmalarını ve bilinçli tercihlerde bulunmalarını önermektedir.
Sonuç olarak, her ne kadar kozmetik ürünlerdeki paraben ve ftalatların meme kanseri riskini artırma potansiyeli konusunda daha fazla araştırma yapılması gerekse de, potansiyel tehlike endişe vericidir. Bu durumda bize düşen ise ürün etiketlerini dikkatlice okuyarak ve doğal içeriklere yönelerek bu potansiyel riskleri azaltmaktır.
Kaynaklar:
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/903626
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36746253/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32721747/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24261694/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35162895/
- https://medipol.com.tr/kurumsal/haberler/medyada-medipol/meme-tumorlerinde-paraben-tespit-edildi
